نویسندگان
1 استادیار، گروه اقتصاد و کارآفرینی، دانشکده پژوهشهای عالی هنر کارآفرینی، دانشگاه هنر اصفهان، اصفهان،ایران
2 استادیار، گروه اقتصاد، دانشکده علوم اداری و اقتصاد، دانشگاه اصفهان،اصفهان، ایران
3 کارشناسیارشد، گروه اقتصاد شهری، دانشکده کارآفرینی هنر و گردشگری، دانشگاه هنر اصفهان، اصفهان، ایران
چکیده
کلیدواژهها
موضوعات
عنوان مقاله [English]
نویسندگان [English]
Sports clubs often generate some private and public goods, thus they are economically valuable for cities. The main objective of this study is to find economic value of Foolad Mobarakeh Sepahan football club for city of Isfahan. Both the use and non-use values of this professional sport team are estimated using the contingent valuation method (CVM). The study is based on a survey conducted through interview and obtaining information from citizens with the sample size of 344. The results show that the average willingness to pay for the existence of Sepahan football club in the premier league competitions is 164800 Rials (United States Dollar = 42,000 Iranian Rial), for winning the premier league cup is 139700 Rials, for winning the knockouttournament cup is 117600 Rials, and for winning the AFC Champions League cup is 24480 Rials. Also the average willingness to pay for watching Sepahan matches in the stadium and watching the games from Television respectively are 44330 and 27730 Rials.
JEL Classification: C25, D61, L83
کلیدواژهها [English]
مقدمه
در طول سالهای اخیر، ادبیات حوزﮤ اقتصاد ورزش پیشرفت چشمگیری کرده است؛ بهگونهایکه این امکان وجود دارد تا با استفاده از مدلهای تحلیلی و روشهای تجربی، اهمیت ورزش را برای شهرهای دنیای امروز نشان داد.
باشگاههای ورزشی ابزارهایی برای توسعه اقتصادی به حساب نمیآیند؛ اما جایگاه آنها و آمیختگیشان با محیط شهری در ارزش اقتصادی و فعالیتهای اقتصادی تولیدی آنها نقش مهمی دارد. علاوهبر کالاهای خصوصی که تیمهای ورزشی تولید و عرضه میکنند، تیمهای حرفهای نوعی از کالاهای عمومی[1] را نیز عرضه میکنند که بهطور معمول در تحلیلهای اقتصادی مغفول واقع شده و به آن کمتر توجه میشود.
براساس مطالعات صورتگرفته، در ارتباط با ﺗﺄثیرات ورزش بر اقتصاد بحثهای فراوانی وجود دارد؛ تاجاییکه پژوهشگران متعددی رابطه بین احداث زیرساختهای ورزشی نظیر استادیوم و امکانات ورزشی را با رشد اقتصادی در نواحی کلانشهری بررسی کردهاند. نتایج این مطالعات نشاندهندﮤ وجود ارتباطی مثبت است. درآمدهای مالیاتی، مخارج مستقیم تیمهای ورزشی در ناحیه، ایجاد اشتغال، توسعه اجتماعات مانند استفاده از استادیوم برای برپایی کنسرت و جشنواره، توسعه زیرساختها و افزایش گردشگری برخی از این ﺗﺄثیرات است. این دسته از پژوهشها بیشتر با هدف توجیه مخارج عمومی بر روی تسهیلات ورزشی انجام میشوند (اسپیایای،[2] 2012: 2).
ازطرفدیگر برخی اقتصادانان معتقدند بین افزایش تسهیلات ورزشی و توسعه اقتصاد شهری، همبستگی مثبت درخور ملاحظهای وجود ندارد و در مطالعات ذکرشده، نمونههایی مانند ﺗﺄثیرات جانشینی[3] و پیامدهای جبرانی[4] نادیده گرفته شده است (باد و دای،[5] 1990: 13؛ کوتز و هومفریز،[6] 2003: 175). در پژوهشهای انجامگرفته، برخی از نمونهپژوهشها نیز نشان دادند هزﻳﻨﮥ ساخت استادیوم از منافع اقتصادی و کالاهای عمومی تولیدشده با آن بیشتر است (جانسون و وایتهد،[7] 2000: 20).
باوجود تمام مطالعاتی که تاکنون انجام شده، پژوهشهای بسیار نادری بر روی ارزشگذاری برخی از جنبههای ناملموس ﺗﺄثیرات اقتصادی در ورزش انجام شده است. ارزشگذاری کالاهایی که بازار مشخصی ندارند؛ به این معنی که ممکن است این کالاها را افراد مصرف کنند بدون آنکه برای مصرف خود پرداخت داشته باشند؛ برای مثال بهطور معمول فرض میشود موفقیتهای ورزشی هر شهر، سطح رضایت شهروندان را افزایش میدهد و تجسم خارجی آن شهر را ارتقاء میبخشد. افراد دربارﮤ تیم محبوب خود گفتوگو میکنند، آن را تشویق میکنند و پیروزیهای تیم را جشن میگیرند و این کارها را حتی بدون خرید بلیت یا هرگونه پرداخت دیگری انجام میدهند. ازآنجاییکه بهرهبردن از این منافع رقابتپذیر[8] و استثناءپذیر[9] نیست باید بیان کرد وجود تیم ورزشی برای شهروندان نقش کالایی عمومی را ایفا میکند.
منافع کالاهای عمومی که تیمهای ورزشی ارائه میکنند شامل نمونههای زیر است: احساس رضایت و افتخار از داشتن یک تیم ورزشی موفق، ایجاد اتحاد در میان هواداران، داشتن موضوعی برای بحث در میان شهروندان، دنبالکردن خبرهای مرتبط با موفقیت یا شکست تیم در مطبوعات و رسانهها، سرگرمشدن به هنگام تماشای مسابقات تیم محبوب و نمونههایی از این قبیل. این منافع نامحسوس یا غیرمستقیم ممکن است بیش از منافع مستقیمی باشد که تیمهای ورزشی ایجاد میکنند (نول و زیمبالیست،[10] 1997: 86).
در چند سال اخیر با استفاده از روش ارزشگذاری مشروط، پژوهشهای مختلفی با هدف ارزشگذاری باشگاههای ورزشی و موفقیتهای آنها انجام شده است؛ ازجمله این پژوهشها باید به پژوهش ویکر و همکاران در سال 2015، کاستیانوس و سانچز در سال 2007، اون در سال 2006 و جانسون و همکارانش در سال 2001 اشاره کرد.
برآورد و کمّیسازی ارزش منافع نامحسوس یا غیرمستقیمی که وجود باشگاه فوتبال سپاهان برای شهروندان شهر اصفهان ایجاد میکند، شاید از نظر اقتصادی جالب توجه باشد. گفتنی است هنگامی شهری در ورزشی مانند فوتبال که در ایران ورزشی پرطرفدار و دارای اهمیت اجتماعی است، تیمی با سوابق درخشان داشته باشد، بهطور معمول آن تیم در زندگی شهروندان جایگاه ویژهای خواهد داشت؛ هرچند برخی از شهروندان حتی یک مسابقه فوتبال را نیز چه در استادیوم و چه با تلویزیون تماشا نکنند.
براساس آنچه بیان شد در طول پژوهش کوشش میشود به پرسشهای زیر پاسخ داده شود:
ارزش منافع اقتصادی باشگاه فوتبال فولاد مبارکه سپاهان برای شهر اصفهان چقدر است؟
عوامل مؤثر بر تمایل به پرداخت (WTP) شهروندان برای وجود این تیم ورزشی در شهر کداماند؟
روش پژوهش
پژوهش حاضر پژوهشی کاربردی است و تعیین چارچوب نظری با استفاده از روش کتابخانهای و مرور ادبیات مربوط انجام شد.
دادهها با پرسشنامه گردآوری شده و از پرسشنامه به چند منظور استفاده شد: بررسی و سنجش میزان علاﻗﮥ شهروندان اصفهان به تیم فوتبال سپاهان و میزان استفاده آنها از کالاهای عمومی و خصوصی تولیدشدﮤ این باشگاه، برای مثال میزان تماشای مسابقات این تیم در استادیوم یا با تلویزیون؛ بررسی میزان تمایل پرداخت شهروندان برای تیم سپاهان و برخی کالاهای عمومی و خصوصی تولیدشدﮤ این باشگاه فوتبال؛ برآورد ارزش اقتصادی وجود این تیم برای شهروندان؛ همچنین شناسایی عوامل مؤثر در تمایل به پرداخت شهروندان برای تیم فوتبال سپاهان.
جاﻣﻌﮥ آماریِ مطالعهشده، ساکنان شهر اصفهان در پاییز 1394 بود و حجم نمونهآماری نیز با جدول میشل و کارسون اندازهگیری شد. نمونهها 344 عدد بود و با این حجم از نمونه باید گفت در بیش از 90درصد مواقع، تمایل به پرداخت واقعی با تمایل به پرداخت برآوردزدهشده حدود 15درصد اختلاف خواهد داشت. نمونهگیری نیز بهصورت تصادفی انجام شد و پرسشنامهها به دو صورت دستی و آنلاین بین گروههای مختلف سنی، جنسیتی و اجتماعی توزیع شد. ابزار تجزیه و تحلیل دادهها نیز نرمافزارهای Spss و Excel و Stata بود.
روش ارزشگذاری مشروط:[11]کالا و خدمات یا بازار دارند که قیمت آنها با مکانیزم بازار، عرضه و تقاضا، تعیین میشود یا بازار ندارند که در این صورت از روشهای مختلفی قیمتگذاری میشوند. در زﻣﻴﻨﮥ کالاها و خدماتی که برای آنها بازار وجود دارد، این امکان وجود دارد که براساس تعداد عرضهکننده و تقاضاکننده بازارهای مختلفی پدید آورد. ویژگی تمام این بازارها این است که توابع عرضه و تقاضا تعیینکنندﮤ قیمت و مقدار تعادل است. دربارﮤ تعیین قیمت در بازار باید گفت هم عرضه و تقاضا تابع قیمتاند و هم قیمت تابعی از عرضه و تقاضاست (بیضایی، 1367: 223).
برعکس کالاها و خدمات بازاری، گروهی از کالاها و خدمات بازار نداشته و ازاینرو قیمت معین ندارند. برای ارزشگذاری کالاها و خدمات غیربازاری روشهای متفاوتی وجود دارد. روش ارزشگذاری مشروط یکی از این روشهاست که در چند دﻫﮥ اخیر بهطور چشمگیری استفاده شده است. Robert Davis Maine Woods
روش ارزشگذاری مشروط از پرسشهای فرضی، با هدف مشخصکردن میزان تمایل به پرداخت، برای منافع خاصی استفاده میکند. در روش ارزشگذاری مشروط از پاسخدهندگان خواسته میشود تغییراتی را ارزشگذاری کنند که بین دو موقعیت توضیحدادهشده اتفاق میافتد. بهاینترتیب طراحی پرسشنامه برای ارزشگذاری مشروط، قسمت اصلی این روش را تشکیل میدهد؛ زیرا لازم است دقیقترین جوابِ ممکن برای جلوگیری از خطاهای غیرواقعیبودن، تورش یا پاسخهای هدفمند دریافت شود.
در سال 1947م، برای نخستینبار سیریاسی وانتراپ[12] از این روش برای اندازهگیری ارزش اقتصادی جلوگیری از فرسایش خاک استفاده کرد؛ سپس در سال 1963م، دیویس[13] این روش را برای مطالعه ارزش اقتصادی جنگلهای مین[14] به کار گرفت.
البته در سالهای بعد بسیاری از اقتصاددانان از دستاوردهای دیویس استفاده کردند و در کشورهای مختلف و روی موضوعات گوناگون مطالعات بسیاری انجام گرفت. بهطور کلی تمرکز پژوهشگران روی بهبود تکنیکهای روش ارزشگذاری مشروط بود (به نقل از اکبری و همکاران، 1385: 8).
روش ارزشگذاری مشروط، میزان تمایل به پرداخت WTP)) یا میزان تمایل به دریافت (WTA) را برای تغییرات بهوجودآمده در کالاها و خدمات غیربازاری، بهطور مستقیم با پرسش از مردم ارزشگذاری میکند؛ برای مثال از آنها پرسیده میشود حاضرید چه مبلغی برای بهبود کیفیت هوا به میزان Xدرصد بپردازید؟ (تمایل به پرداخت). یا از آنها پرسش میشود حاضرید چه مبلغی بگیرید تا اجازه دهید کارخانهای که منجر به افزایش آلودگی هوا به میزان Xدرصد خواهد شد در نزدیکی منزلتان تأسیس شود؟ (تمایل به دریافت). درواقع هدف روش ارزشگذاری مشروط، استخراج برتریها و سلیقههای فردی در زمینههای پولی برای تغییر در کیفیت و کمیت کالاها و خدمات غیربازاری است.
در حالتی که کالاها و خدمات در بازار مبادله میشوند، تمایل به پرداخت افراد میبایست با مجموع قیمت بازاری کالا و مازاد مصرفکننده برابر باشد؛ اما در حالتی که کالاها غیربازاری باشند، تمایل به پرداخت با مجموع ارزشهای مصرفی و غیرمصرفی کالای مدنظر برابر است (کاستیانوس، گارسیا و سانچز،[15] 2014: 240).
در عبارت روش ارزشگذاری مشروط، واژﮤ مشروط نشاندهندﮤ وجود شرطی در شبیهسازی بازار فرضی برای کالای پرسششده است که برمبنای آن بازارهای فرضی باید بهصورت عادی طراحی شوند تا اشخاص پاسخدهنده از فضای طراحیشده درک درستتری داشته باشند و از به وجود آمدن تورش در پاسخهای دادهشده جلوگیری شود. بنابراین واقعیتگرایی برای تضمین دقت و اعتبار تمایل به پرداخت اشخاص، شرطی لازم است. برای دستیابی به برآوردی دقیق از میزان منافع حاصل از کالاهای غیربازاری، پرسشنامه باید بهطور همزمان ضرورتهای اصول حاکم بر روششناسی پژوهش و نظریههای اقتصادی را تأمین کند.
در چند دﻫﮥ گذشته، پژوهشهای بسیاری براساس روش ارزشگذاری مشروط هم بهصورت تجربی و هم بهصورت نظری انجام گرفته است؛ برای مثال در زﻣﻴﻨﮥ مسائل مهم دولت فدرال آمریکا در زمان ریگان،[16] برمبنای روش ارزشگذاری مشروط، کارهای بسیاری انجام گرفته است. بهعلاوه، این روش در بسیاری از ادارههای فدرال ایالات متحده نیز رایج شده است و در بسیاری از محافل علمی و مشهور ایالات متحده آمریکا ارزشگذاری مشروط روش شناختهشدهای به شمار میرود. مسائل زیست محیطی که روش ارزشگذاری مشروط در آنها کاربرد دارد، بسیار متنوعاند. در اروپا و امریکا با استفاده از روش ارزشگذاری مشروط پژوهشهایی با موضوع کیفیت هوا، کیفیت آب، حفاظت از محیط زیست و مباحث دیگر انجام گرفته است و در حال انجام است (عسگری و مهرگان، 1380: 98).
هنگام به کار بردن روش ارزشگذاری مشروط در برآورد تمایل به پرداخت افراد، باید مراحل زیر طی شوند:
1- طراحی بازار فرضی کالا یا خدمتی که محاﺳﺒﮥ تمایل به پرداخت افراد برای آن مدنظر است؛
2- جمعآوری دادهها؛
3- محاﺳﺒﮥ متوسط تمایل به پرداخت افراد؛
4- برآورد تابع تقاضا یا عوامل مؤثر بر تمایل به پرداخت.
روش برآورد: در برآورد تمایل به پرداخت با روش ارزشگذاری مشروط، پژوهشگران باتوجه به نوع دادهها و چگونگی کسب مقادیر پیشنهادی و همچنین هدف مطالعه، الگوهای عملیاتی متفاوتی را به کار گرفتهاند؛ الگوهایی همچون برآورد توابع لاجیت، پروبیت، توبیت و دومرحلهای هکمن. در بیشترِ مطالعاتی که در آنها روش انتخاب دوتایی یا پرسشهای باز، برای دستیابی به مقادیر تمایل به پرداخت بهصورت قطعی و تکمقداری به کار رفته، از توابع لاجیت و پروبیت خطی و نیز توبیت دو مرحلهای هکمن بهره گرفته شده است؛ اما گروهی از پژوهشگران در مطالعاتی که مقادیر دامنهای (فازی) را برای کسب تمایل به پرداخت به کار گرفتهاند، باتوجه به ماهیت دادهها و رتبهبندیکردن سطوح تمایل به پرداخت، از الگوی پروبیت رتبهای[17] بهره جستهاند.
مطالعات وایتینگتون و همکارانش در سال 1990م نشان میدهد اطمینان به مقادیر انتخابی از میان دامنهای از اعداد، بیشتر از مقادیری است که افراد بهصورت مقدار مشخص واحد اظهار میکنند. ازاینرو در این مطالعه نیز از مقادیر دامنهای استفاده شده و برای تحلیل عوامل مؤثر بر تمایل به پرداخت افراد، از دامنههای انتخابشده، از مقادیر رتبهای استفاده شد. در این حالت، متغیر وابسته (تمایل به پرداخت) دارای مقادیر گسستهای است که رتبهگذاری شدهاند. این مقادیر شامل رتبه صفر برای افرادی که مایل به پرداخت هیچ مبلغی برای حضور تیم فوتبال سپاهان در رقابتهای لیگ برتر و سایر کالاهای توضیحدادهشده در پرسشنامه نیستند و مقادیر 1تا5 برای سطوح بعدی داﻣﻨﮥ مقادیرِ تمایل به پرداختهاست. در این وضعیت ممکن است برای برآورد مدل با متغیر واﺑﺴﺘﮥ تمایل به پرداخت که در طبقات مختلف رتبهبندی شده است، از الگوی پروبیت رتبهای استفاده کرد (گرین،[18] 2003: 827).
اگر تابع تمایل به پرداخت افراد را با استفاده از رابطه زیر نشان دهیم:
|
(1) |
که در آن y تمایل به پرداخت، x عوامل مؤثر بر تمایل به پرداخت و جملات اخلال است، وقتی سطوح تمایل به پرداخت فقط دارای رﺗﺒﮥ مشخص باشند و مقادیر واقعی درخور مشاهده نباشند، خواهیم داشت (گرین، 2003: 827):
|
(2) |
|
|
(3) |
|
|
(4) |
|
|
(5) |
مقادیر همان کرانهای بالاو پایین دامنههای دستهبندیاند. فرض میکنیم هریک از پاسخدهندگان تمایل به پرداخت خاص خود را دارد که تابعی از متغیرهای مشاهدهشدﮤ x و عوامل مشاهدهنشدﮤ است:
|
(6) |
|
|
(7) |
همچنین فرض میکنیم جملات اخلال توزیع نرمال دارند که دراینصورت مقادیر احتمالات بهصورت زیر خواهد بود (گرین، 2003: 828):
|
(8) |
|
|
(9) |
|
|
(10) |
|
|
(11) |
بهاینترتیب ممکن است با استفاده از مدل پروبیت رتبهای عوامل مؤثر بر تمایل به پرداخت افراد را مشخص کرد.
پرسشنامه: پرسشناﻣﮥ استفادهشده در پژوهش، مشتمل بر 25 پرسش بود و از بخشهای مختلفی تشکیل شده بود. در بخش اول پرسشها، میزان علاقهمندی و استفادﮤ افراد از کالای تولیدشدﮤ باشگاه فوتبال سپاهان سنجیده شد؛ سپس از پاسخدهندگان خواسته شد میزان تمایل به پرداخت خود را برای حضور تیم فوتبال سپاهان در رقابتهای لیگ برتر و قهرمانی این تیم در رقابتهای لیگ برتر، جام حذفی و لیگ قهرمانان آسیا بهطور جداگانه اظهار کنند. بخش پایانی پرسشنامه نیز به پرسشهای مربوط به دریافت اطلاعات اجتماعیاقتصادی مصاحبهشوندگان اختصاص داشت.
یافتههای پژوهش
توصیف دادههای پرسشنامه: براساس یافتههای پژوهش، 75.3درصد از مصاحبهشوندگان اظهار کردند هوادار باشگاه سپاهاناند و 24.7درصد اظهار کردند هوادار این باشگاه ورزشی نیستند.
کمترین سن پاسخدهندگان 18 بود و پرسشنامههای شهروندن زیر 18 سال از دادههای تحلیل حذف شد. بیشترین سن پاسخدهندگان نیز 74 بوده و میانگین آن 30.4 بود که نشاندهندﮤ جمعیت جوانی از پاسخدهندگان است. همچنین 50درصد پاسخدهندگان را مردان و 50درصد را زنان تشکیل میدادند. 1.5درصد پاسخدهندگان دارای تحصیلات ابتدایی، 12.8درصد دارای تحصیلات دیپلم و 85.8درصد دارای تحصیلات دانشگاهی بودند.
از هر دو گروه هواداران و غیرهواداران خواسته شد اگر به تیم لیگ برتری دیگری به جز سپاهان علاقهمندند، اظهار کنند. برایناساس 22درصد پاسخدهندگان تیم ذوبآهن اصفهان، 11درصد پرسپولیس تهران، 6درصد استقلال تهران و کمتر از 1درصد سایر تیمها را تیم فوتبال در کانون علاﻗﮥ خود معرفی کردند.
79.4درصد مصاحبهشوندگان اظهار کردند در مساﺑﻘﮥ پایانی تیم فوتبال سپاهان در لیگ چهاردهم که به قهرمانی تیم سپاهان منجر شد، مشارکت کردهاند. این مشارکت به سه صورت تماشای مسابقه از تلویزیون، حضور و تماشای مسابقه در استادیوم یا شرکت در جشن مردمی به مناسبت قهرمانی در سطح شهر بوده است. همانگونهکه مشاهده میشود آمار مشارکتکنندگان در مسابقه و جشن قهرمانی حتی از آمار طرفداران سپاهان که 75.3درصد بود نیز بیشتر است. علت این موضوع شاید بهنوعی به جو هیجانی ایجادشده در زمان قهرمانی تیمها و همراهکردن سایر افراد غیرعلاقهمند ارتباط داشته باشد.
حدود 51درصد مصاحبهشوندگان برای حضور تیم فوتبال سپاهان در لیگ برتر، 43درصد برای قهرمانی تیم فوتبال سپاهان در رقابتهای لیگ برتر، 40درصد برای قهرمانی سپاهان در رقابتهای جام حذفی، 51درصد برای قهرمانی در رقابتهای لیگ قهرمانان آسیا، 69درصد برای تهیه بلیت تماشای مسابقات در استادیوم و 58درصد برای تماشای تلویزیونی مسابقات تیم سپاهان تمایل به پرداخت مثبت داشتند. در جدول1 میانگین تمایل به پرداختهای اظهارشدﮤ مصاحبهشوندگان در هریک از نمونههای پرسششده در پرسشنامه نمایش داده شده است.
جدول1- میانگین تمایل به پرداختهای اظهارشده به تفکیک جنسیت (تومان)
|
|
مرد |
زن |
میانگین |
|
حضور در لیگ برتر |
16980 |
15990 |
16480 |
|
قهرمانی در لیگ برتر |
14530 |
13400 |
13970 |
|
قهرمانی در جام حذفی |
12440 |
11080 |
11760 |
|
قهرمانی آسیا |
25900 |
23050 |
24480 |
|
بلیت استادیوم |
4288 |
4578 |
4433 |
|
تماشای تلویزیونی |
2326 |
3221 |
2773 |
عوامل مؤثر بر تمایل به پرداخت: برای اینکه عوامل مؤثر بر میزان تمایل به پرداخت مشخص شوند هریک از متغیرهای مستقل بهطور جداگانه در الگو، به روش پروبیت رتبهای، برآورد زده شدند که نتایج آن در ادامه ارائه میشود.
در سطح اطمینان بیش از 95درصد، میزان حضور در مسابقات و میزان تماشای تلویزیونی مسابقات و هوادار تیم فوتبال سپاهانبودن عواملیاند که با میزان تمایل به پرداخت افراد برای حضور تیم فوتبال سپاهان در لیگ برتر فوتبال، قهرمانی تیم فوتبال سپاهان در لیگ برتر، قهرمانی تیم فوتبال سپاهان در رقابتهای جام حذفی و قهرمانی تیم فوتبال سپاهان در رقابتهای لیگ قهرمانان آسیا بهطور معناداری راﺑﻄﮥ مستقیم دارند.[19]
در سطح اطمینان بیش از 95درصد، درآمد و میزان تماشای تلویزیونی مسابقات و میزان حضور در مسابقات و هوادار تیم فوتبال سپاهانبودن عواملیاند که با میزان تمایل به پرداخت افراد برای بلیت حضور در استادیوم بهطرز معناداری راﺑﻄﮥ مستقیم دارند؛ همچنین سن افراد با میزان تمایل به پرداخت آنها برای بلیت مسابقات بهطور معناداری راﺑﻄﮥ معکوس دارد. بنابراین باید گفت شاید افراد جوانتر برای حضور در استادیوم تمایل بیشتری داشتهاند و درنتیجه، تمایل به پرداخت چشمگیرتری را اظهار کردهاند.
در سطح اطمینان بیش از 95درصد، میزان حضور در مسابقات و میزان تماشای تلویزیونی مسابقات و هوادار تیم فوتبال سپاهانبودن عواملیاند که با میزان تمایل به پرداخت افراد برای تماشای تلویزیونی بهطرز معناداری راﺑﻄﮥ مستقیم دارند؛ همچنین متغیر سن نیز با تمایل به پرداخت ارتباط معکوس دارد؛ به این معنی که جوانان تمایل به پرداخت بیشتری اظهار کردند.
در سطح اطمینان 90درصد نیز متغیر تحصیلات با تمایل به پرداخت برای تماشای تلویزیونی مسابقات ارتباط معنادار معکوس دارد؛ به این معنا که افراد دارای تحصیلات کمتر، تمایل به پرداخت بیشتری برای تماشای تلویزیونی مسابقات اظهار کردند.
محاسبه ارزش کل اقتصادی باشگاه فوتبال سپاهان برای شهر اصفهان: باتوجه به میانگین بهدستآمده از تمایل به پرداختهای شهروندان برای حضور تیم فوتبال سپاهان در لیگ برتر ایران، ارزش کل باشگاه فوتبال سپاهان برای شهر اصفهان بهشکل زیر محاسبه خواهد شد:
|
(12) |
ارزش سالانه باشگاه فوتبال سپاهان برای شهر اصفهان = میانگین تمایل به پرداخت سالانه مصاحبهشوندگان×تعداد خانوارهای شهر اصفهان |
تعداد خانوارهای شهر اصفهان با تقسیم جمعیت شهر اصفهان بر بعد خانوار در این شهر، متوسط تعداد اعضای خانوار، به دست میآید. براساس گزارش مرکز آمار ایران در سال 1390ش، جمعیت شهر اصفهان 1میلیون و 602هزار و 110 نفر است. برپایه گزارش مرکز آمار کشور، بعد خانوار در اصفهان نیز 3.4 است. برایناساس، تعداد خانوارهای شهر اصفهان 471هزار و 208 نفر است. بهاینترتیب ارزش سالاﻧﮥ باشگاه فوتبال اصفهان به میزان 7.7میلیارد تومان محاسبه میشود.
با انجام محاسبات مشابهی، ارزش کسب قهرمانی توسط تیم فوتبال سپاهان در رقابتهای مختلف محاسبه میشود. برایناساس حضور تیم فوتبال سپاهان در رقابتهای لیگ برتر، سالانه در حدود 7.7میلیارد تومان برای شهروندان ارزش اقتصادی ایجاد میکند. قهرمانی این تیم در رقایتهای لیگ برتر، جام حذفی و لیگ قهرمانان آسیا نیز بهترتیب به میزان 6.5میلیارد تومان، 5.5میلیارد تومان و 11.5میلیارد تومان ارزش اقتصادی ایجاد خواهد کرد.
اگر تمایل به پرداخت سالانه برای حضور تیم فوتبال سپاهان را در سالهای متمادی در نظر بگیریم، ارزش فعلی وجود و حضور این تیم در رقابتهای لیگ برتر نیز درخور محاسبه خواهد بود (کاستیانوس و سانچز، 2007: 31):
|
(13) |
ارزش فعلی باشگاه فوتبال سپاهان برای شهر اصفهان
|
در این راﺑﻄه Q برابر با تمایل به پرداخت سالانه، π نرخ تورم و i نرخ بهرﮤ اسمی است. با جایگذاری مقادیر 0.18 برای نرخ بهره و 0.15 برای نرخ تورم، ارزش فعلی باشگاه فوتبال سپاهان برای شهر اصفهان به میزان 297میلیارد تومان محاسبه میشود.
باتوجه به تعداد نمونه و براساس جدول میشل و کارسون، تمام برآوردهای بهدستآمده در 90درصد مواقع به میزان 15درصد با مقادیر واقعی اختلاف خواهد داشت.
نتیجهگیری
تمایل به پرداختهایی که شهروندان اظهار کردند نشان میدهد حضور تیم فوتبال سپاهان در عالیترین سطوح رقابتی ورزش کشور و قاره بر روی مطلوبیت و رفاه آنها ﺗﺄثیر مثبت گذاشته است؛ بهگونهایکه مردم حتی حاضرند از تیم محبوب خود حمایت مالی کنند.
براساس نتایج محاسبات پژوهش، میانگین تمایل به پرداخت سالانه برای حضور تیم فوتبال سپاهان در رقابتهای لیگ برتر فوتبال کشور 16هزار و 480 تومان بوده و ارزش کل تمایل پرداختهای سالانه برای این تیم در شهر اصفهان 7.7میلیارد تومان است. ارزش کل تمایل به پرداختهای سالانه با ضرب مقدار میانگین تمایل به پرداخت شهروندان در تعداد خانوارهای شهر اصفهان به دست آمده است. همچنین اگر تمایل به پرداختهای سالاﻧﮥ شهروندان را برای سالهای متمادی با همین ارزش فرض کنیم، ارزش فعلی کل تمایل به پرداختهای شهروندان اصفهانی برای تیم فوتبال سپاهان برابر با 297میلیارد تومان خواهد بود. این مقدار در حکم ارزش اقتصادی باشگاه فوتبال سپاهان برای شهروندان اصفهان در نظر گرفته میشود.
عوامل مختلفی بر تمایل به پرداختهای اظهارشده نقش دارند. یافتههای پژوهش نشان داد شهروندانی که هوادار تیم سپاهاناند، افرادی که مسابقات این تیم را از تلویزیون تماشا میکنند و آنهایی که برای تماشای مسابقات تیم در استادیوم حضور مییابند تمایل به پرداخت بیشتری برای حضور تیم فوتبال سپاهان در رقابتهای لیگ کشور و همچنین قهرمانی این تیم در رقابتهای مختلف دارند. همچنین مشخص شد افراد جوانتر تمایل به پرداخت بیشتری برای حضور در مسابقات دارند و افراد با تحصیلات پایینتر، تمایل به پرداخت بیشتری برای تماشای تلویزیونی مسابقات دارند.
بهلحاظ نظری، میزان درآمد افراد با تمایل به پرداخت آنها راﺑﻄﮥ مثبت دارد (صادقی، 1389: 9)؛ اما در پژوهش حاضر بین تمایل به پرداختهای پرسیدهشده و درآمد مصاحبهشوندگان، جز در نمونههای تمایل به پرداخت برای خرید بلیت تماشای مسابقات در استادیوم، ارتباط معناداری مشاهده نشد. در بین کالاهایی که برای آنها تمایل به پرداخت پرسیده شد در حال حاضر افراد فقط برای بلیت مسابقات پول پرداخت میکنند و در سایر زمینهها در عمل پرداختی ندارند؛ بنابراین توجهنکردن به درآمد در اظهار تمایل به پرداخت این کالاها نیز ممکن است به همین علت باشد و افراد با تصور اینکه برای این کالاها در عمل مجبور به پرداخت نخواهند شد، عامل درآمد را نادیده گرفته و تمایل به پرداختها را فقط بر مبنای مطلوبیت کسبشدﮤ خود بیان کردهاند.
نتایج مطالعه همچنین نشان میدهد 75.3درصد از شهروندان اصفهانی به تیم فوتبال سپاهان علاقه دارند و 51.2درصد از آنها حاضرند برای اداﻣﮥ حضور این تیم در عالیترین سطوح رقابتی فوتبال کشور مبالغی پرداخت کنند. درصد وجود تمایل به پرداخت برای قهرمانی تیم فوتبال سپاهان در رقابتهای لیگ 43درصد، قهرمانی در رقابتهای جام حذفی 40.1درصد و قهرمانی در لیگ قهرمانان آسیا 50.9درصد است؛ همچنین 68.6درصد از شهروندان برای تهیه بلیت تماشای مسابقات تیم فوتبال سپاهان از استادیوم و 58.4درصد برای تماشای تلویزیونی مسابقات مایلاند پول پرداخت کنند.
میانگین تمایل به پرداخت سالاﻧﮥ شهروندان برای حضور تیم فوتبال سپاهان در رقابتهای لیگ برتر فوتبال 16هزار و 480 تومان، برای قهرمانی این تیم در رقابتهای لیگ برتر 13هزار و 970 تومان، قهرمانی در رقابتهای جام حذفی 11هزار و 760 تومان و قهرمانی در رقابتهای لیگ قهرمانان آسیا 24هزار و 480 تومان است؛ همانگونهکه مشخص است برای قهرمانی در رقابتهای بزرگتر و مهمتر تمایل به پرداخت بیشتری بیان شده است. همچنین میانگین تمایل به پرداخت برای خرید بلیت تماشای مسابقات در استادیوم 4هزار و 433 تومان و میانگین تمایل به پرداخت برای تماشای تلویزیونی نیز 2هزار و 773 تومان است.
این پژوهش بهطور کلی ارزش و جایگاه تیم ورزشی حرفهای شهری را نزد شهروندان آن نشان داد. باتوجه به اینکه به پیروی از جهان، در کشور ما فوتبال ورزشی بسیار پرطرفدار بهحساب میآید و تیم فوتبال سپاهان نیز تیمی پرافتخار، پرافتخارترین تیم لیگ برتر ایران، است ارزش اقتصادی این تیم نزد هواداران و شهروندان اصفهانی نیز درخور توجه است.
ضمیمه : نتایج بهدستآمده از برآورد دادههای پژوهش به روش پروبیت رتبهای
جدول2- ضرایب مربوط به متغیرهای مستقل در مدل پروبیت رتبهای؛
متغیر وابسته: تمایل به پرداخت برای حضور تیم فوتبال سپاهان در لیگ برتر (هزار تومان)
|
متغیر |
ضریب[20] |
خطای استاندارد[21] |
آماره z |
سطح معناداری |
|
درآمد |
0.006- |
0.021 |
0.28- |
0.777 |
|
میزان حضور در مسابقات |
0.096 |
0.033 |
2.91 |
0.004 |
|
میزان تماشای تلویزیونی |
0.049 |
0.005 |
9.10 |
0.000 |
|
جنسیت (مرد=1) |
0.068 |
0.120 |
0.57 |
0.570 |
|
سن |
0.002 |
0.006 |
0.36 |
0.716 |
|
تحصیلات |
0.123- |
0.150 |
0.82- |
0.412 |
|
هوادار سپاهان |
1.274 |
0.173 |
7.33 |
0.000 |
جدول3- ضرایب مربوط به متغیرهای مستقل در مدل پروبیت رتبهای؛
متغیر وابسته: تمایل به پرداخت برای قهرمانی تیم فوتبال سپاهان در لیگ برتر (هزار تومان)
|
متغیر |
ضریب |
خطای استاندارد |
آماره z |
سطح معناداری |
|
درآمد |
0.005- |
0.022 |
0.26- |
0.796 |
|
میزان حضور در مسابقات |
0.101 |
0.033 |
3.04 |
0.002 |
|
میزان تماشای تلویزیونی |
0.0.40 |
0.005 |
9.05 |
0.000 |
|
جنسیت (مرد=1) |
0.123 |
0.124 |
0.99 |
0.321 |
|
سن |
0.001 |
0.006 |
0.29 |
0.772 |
|
تحصیلات |
0.121- |
0.155 |
0.78- |
0.434 |
|
هوادار سپاهان |
1.48 |
0.206 |
7.22 |
0.000 |
جدول4- ضرایب مربوط به متغیرهای مستقل در مدل پروبیت رتبهای؛
متغیر وابسته: تمایل به پرداخت برای قهرمانی تیم فوتبال سپاهان در جام حذفی (هزار تومان)
|
متغیر |
ضریب |
خطای استاندارد |
آماره z |
سطح معناداری |
|
درآمد |
0.008- |
0.023 |
0.35- |
0.724 |
|
میزان حضور در مسابقات |
0.102 |
0.033 |
3.04 |
0.002 |
|
میزان تماشای تلویزیونی |
0.042 |
0.005 |
7.57 |
0.000 |
|
جنسیت (مرد=1) |
0.102 |
0.126 |
0.81 |
0.419 |
|
سن |
0.001 |
0.006 |
0.22 |
0.822 |
|
تحصیلات |
0.186- |
0.156 |
1.19- |
0.235 |
|
هوادار سپاهان |
1.336 |
0.200 |
6.65 |
0.000 |
جدول5-. ضرایب مربوط به متغیرهای مستقل در مدل پروبیت رتبهای؛
متغیر وابسته: تمایل به پرداخت برای قهرمانی تیم فوتبال سپاهان در لیگ قهرمانان آسیا (هزار تومان)
|
متغیر |
ضریب |
خطای استاندارد |
آماره z |
سطح معناداری |
|
درآمد |
0.013- |
0.022 |
0.58- |
0.564 |
|
میزان حضور در مسابقات |
0.105 |
0.034 |
3.03 |
0.002 |
|
میزان تماشای تلویزیونی |
0.043 |
0.005 |
8.15 |
0.000 |
|
جنسیت (مرد=1) |
0.030 |
0.120 |
0.25 |
0.803 |
|
سن |
0.004 |
0.006 |
0.61 |
0.540 |
|
تحصیلات |
0.109- |
0.152 |
0.72- |
0.473 |
|
هوادار سپاهان |
1.116 |
0.164 |
6.78 |
0.000 |
جدول6- ضرایب مربوط به متغیرهای مستقل در مدل پروبیت رتبهای؛
متغیر وابسته: تمایل به پرداخت برای بلیط استادیوم (هزار تومان)
|
متغیر |
ضریب |
خطای استاندارد |
آماره z |
سطح معناداری |
|
درآمد |
0.038 |
0.019 |
1.99 |
0.047 |
|
میزان حضور در مسابقات |
0.063 |
0.032 |
1.97 |
0.049 |
|
میزان تماشای تلویزیونی |
0.036 |
0.005 |
7.07 |
0.000 |
|
جنسیت (مرد=1) |
0.149 |
0.115 |
1.29 |
0.195 |
|
سن |
0.016- |
0.006 |
2.50- |
0.012 |
|
تحصیلات |
0.163- |
0.142 |
1.15- |
0.249 |
|
هوادار سپاهان |
1.08 |
0.148 |
7.28 |
0.000 |
جدول7- ضرایب مربوط به متغیرهای مستقل در مدل پروبیت رتبهای؛
متغیر وابسته: تمایل به پرداخت برای تماشای تلویزیونی مسابقات (هزار تومان)
|
متغیر |
ضریب |
خطای استاندارد |
آماره z |
سطح معناداری |
|
درآمد |
0.018 |
0.019 |
0.96 |
0.337 |
|
میزان حضور در مسابقات |
0.092 |
0.032 |
2.85 |
0.004 |
|
میزان تماشای تلویزیونی |
0.038 |
0.005 |
7.36 |
0.000 |
|
جنسیت (مرد=1) |
0.106- |
0.117 |
0.90- |
0.367 |
|
سن |
0.15- |
0.006 |
2.27- |
0.023 |
|
تحصیلات |
0.263- |
0.144 |
1.83- |
0.068 |
|
هوادار سپاهان |
1.520 |
0.173 |
8.78 |
0.000 |
[2]. SpEA (SportsEconAustria)
[3]. Substitution Effect
[4]. Crowding-Out Effect
[5]. Baade and Dye
[6]. Coates and Humphreys
[7]. Johnson and Whitehead
[8]. Non-Rival
[9]. Non-Excludable
[10]. Noll and Zimballist
[11]. Contingent Valuation Method
[12]. Ciriacy-Wantrup
[13] Robert Davis
[14] Maine Woods
[15]. Castellanos, Garcia and Sanchez
[16]. Ronald Reagan
[17]. Ordered Probit
[18]. Greene
[19]. نتایج کامل برآورد مدلها در پیوست مقاله ارائه شده است.
[20]. Coefficient
[21]. Standard Error
)